Da li se Atilina prestonica nalazila u južnom Banatu?

O čuvenom vođi Huna, Atili – „Bičju Božjem“ (434-453) se zna da je bio jedan od najvećih i najsurovijih vojskovođa starog veka, čije je vojničko i političko delovanje bitno uticalo na ubrzavanje procesa raspada Zapadnog Rimskog carstva i antičke civilizacije. Samo da pomenemo činjenicu da su pod njegovim vođstvom Huni žarili i palili i Panonskom nizijom i Balkanskim poluostrvom, te da je u tom smislu Atila važna ličnost ne samo u opštoj istoriji čo­ve­čan­stva, nego i u istoriji našeg geografskog prostora. Njegove horde su uništile antičke gradove sa naših prostora, među kojima čuveni Naisus (Niš), mesto rođenja Konstantina Velikog, toliko po­mi­nja­nog ove godine u vezi proslave 1300 godina Milanskog edikta, zatim Viminacijum, grad koji se i dalje „otkriva“ ispod plod­ne zem­lje Kos­tol­ca i okoline, pa Sirmijum, Singidunum i druga rimska naselja sa teritorije naše zemlje. Nećemo se zadržavati na tim događajima, tragičnim po stanovnike pomenutih gradova, zato što bi samo ponavljali već znane stvari o poslednjim trenucima njihovog bivstvovanja. Usmerićemo našu pažnju na nešto manje poznato i još uvek nerazjašnjeno iz bogate prošlosti našeg podneblja, a to je jedna neobično interesantna hipoteza, koju je naravno teško, ako ne i nemoguće dokazati, da se u jednom periodu Atilina prestonica, koju opisuje vizantijski istoričar i diplomata Prisk u svojoj Istoriji, nalazila baš na ovim našim južnobanatskim prostorima, kod današnjeg Alibunara. Nismo po svaku cenu podržavaoci ove hipoteze, ali sama činjenica da je neko razmišljao o mogućnosti da je južni Banat jedan određeni period bio centar Atilinog hunskog carstva predstavlja za nas poseban kuriozitet. Većina istoričara se sa tim ne slaže, smatrajući da se ta prestonica nalazila u današnjoj severnoj Mađarskoj, kod Tokaja, iako ima i drugih mišljenja.

Rumunski istoričar Bogdan Petričejku Hašdeu (1838-1907) je još krajem XIX veka, u trećem tomu svog voluminoznog delaEthymologicum Magnum Romaniae lansirao ovu hipotezu, polazeći od samog opisa koji u svojoj istoriji daje Prisk, izaslanik Istočnog Rimskog carstva koji je 448. godine od cara Teodosija II dobio neobično težak i važan zadatak – da pregovara sa strašnim Atilom o prestanku hunskih napada na balkanske provincije i o danku koji bi Vizantija platila „Bičju Božjem“ kako bi otkupila mir na svojim granicama. U tom cilju je krenuo zajedno sa svojim saputnikom Maksiminom prema teritorijama severno od Dunava, koje su kontrolisali Huni.

Usput se, na varvarskoj teritoriji, sreo i sa poslanstvom Zapadnog Rimskog carstva, koje je takođe krenulo prema Atilinoj prestonici. Na osnovu Priskovog pripovedanja, Hašdeu pretpostavlja da je vizantijska delegacija određeno vreme lutala po južnim delovima Panonske nizije, tražeći hunsku prestonicu, da je stigla do Srema, da bi se posle vratila na istok, prelazeći tri reke, za koje ovaj istoričar pretpostavlja da su Tisa, Begej i Tamiš i da je najzad stigao do Alibunarskog jezera, gde je sreo velikog varvarskog vođu. Poznato je da je sve do XVIII veka ta oblast bila prepuna močvara i baruština, te da je zaista postojala Alibunarska močvara, koju su neki čak nazivali jezerom. Činjenica je takođe da Huni, kao nomadski narod, nisu imali stalnu prestonicu. Oni su je menjali u zavisnosti od trenutnih strateških planova, odnosno težili su da ona bude u blizini teritorije koju su želelida napadnu.

Prateći Priskovo pripovedanje, Hašdeu identifikuje mesto održavanja tog istorijskog susreta u južnom Banatu, kod današnjeg Alibunara, i uprkos nemogućnosti dokazivanja ove pretpostavke i postojanja raznih drugih verzija u vezi lokacije hunskog dvora oko 448-449. godine, priča koju smo dotakli nas ipak stimuliše da verujemo da su se mnogi važni događaji, koji su bitno uticali na istoriju ljudske civilizacije, odigrali baš tu, blizu nas.